Klucz nałęczowski, z zakładem kąpielowym w Nałęczowie, odziedziczył po ojcu Antonim Nałęcz Małachowskim, zmarłym tutaj w 1796 roku. Jemu otóż, hrabiemu Ludwikowi, zawdzięczał Nałęczów modernizację i rozbudowę zakładu kąpielowego oraz rangę nowoczesnego uzdrowiska, które funkcjonowało tu do 1831 roku.

Ludwik Jakub Jan (trojga imion) hrabia Małachowski, herbu Nałęcz, urodził się 1 czerwca 1783 r., jako trzecie dziecko, a drugi syn Antoniego Nałęcz Małachowskiego (1739-1796), sekretarza wielkiego koronnego, a od 1784 r. senatora - wojewodę mazowieckiego, i Katarzyny z Działyńskich (1753-1814). Dobra Nałęczów, gdzie Ludwik spędził dzieciństwo, Antoni Małachowski zakupił w 1778 r. i tu niezwłocznie przeniósł swoją siedzibę rodową, która do tej pory miała miejsce w Borkowicach, w województwie sandomierskim, powiecie szydłowieckim. On też, wojewoda Antoni hrabia Małachowski, zorganizował, dzięki sugestii - jak należy sądzić - swego brata Jacka vel Hiacynta Małachowskiego (1737-1821), kanclerza wielkiego koronnego, w Nałęczowie przed 1796 rokiem mały zakład kąpielowy (sic!). Trzej młodzi Małachowscy (Józef Tomasz Tadeusz Jan, Ludwik Jakub Jan i Onufry Michał Nikodem) oraz ich siostry (Konstancja i Marianna) w Nałęczowie spędzili dzieciństwo i młodość. Tutaj, w pałacu wybudowanym przez ich krewnego Stanisława Nałęcz Małachowskiego (1728-1784), pobierali nauki, kształceni przez domowych nauczycieli.

Po śmierci, 11 marca 1796 r., męża Katarzyna Małachowska mieszkała w Nałęczowie jeszcze przez cztery lata. Ustanowiona testamentem przez małżonka dożywotnią dziedziczką majątku zarządzała Nałęczowem, a zatem i zakładem kąpielowym, i pozostałymi włościami Małachowskich, w: Lubelskiem i Sandomierskiem (po trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej ziemie te należały do tak zwanej Galicji Nowej, zaboru austriackiego), w Wołyńskiem (pod zaborem rosyjskim) i Poznańskiem (pod zaborem pruskim, ziemie te nazwano Prusami Nowowschodnimi). Majątkiem zarządzała Katarzyna aż do swojej śmierci w 1814 roku.

W 1800 r. Katarzyna Małachowska opuściła, wraz z pięciorgiem dzieci, Nałęczów, przenosząc się na powrót do Borkowic, skąd zarządzała - interesującym nas - kluczem nałęczowskim za pomocą administratora. Ludwik Małachowski, będąc spadkobiercą Nałęczowa, pomagał matce w prowadzeniu zakładu kąpielowego, którego baza hotelowa i kąpielowa - po wyjeździe Małachowskich do Borkowic - znacznie się powiększyła: o oba, "stary" i "nowy", pałace, dworki (adoptowane z pomieszczeń dla oficjalistów dworskich), zmodernizowaną zapewne austerię (zajazd, murowaną karczmę - gdzie mieszkali i kąpali się pierwsi kuracjusze jeszcze za czasów Antoniego Małachowskiego). W 1809 r. wybudowano dworek nad źródłem "żelazistym" (zwanym później Dworkiem Biskupim). Nieco wcześniej, w 1804 r., Ludwik Małachowski otrzymał - jak inni polscy magnaci, byli i obecni senatorowie i ich potomstwo, posiadający majątki w zaborze austriackim - od cesarza Franciszka I Habsburga tytuł hrabiowski.

Gdy w 1814 r. zmarła Katarzyna Małachowska, w tym samym roku nastąpił w Borkowicach podział majątku rodowego. Ludwik, któremu - jak wcześniej wspominałem - przypadł w podziale majątku klucz nałęczowski (otwarcie spadku miało miejsce w Nałęczowie jeszcze w 1796 r., tuż po śmierci Antoniego Małachowskiego), do którego należały: folwark Nałęczów, z pałacami i zakładem kąpielowym, grunty po dawnym folwarku Chruszczów, wieś Chruszczów, wsie Bochotnica i Cynków, folwark Antopol, część wsi Strzelce, wieś i folwark Sadurki, oraz folwark i część wsi Czesławice. Wartość majątku wyszacowano na 400.000 złotych polskich.
c.d.n.